تاریخ ۲۴ آبان ۱۴۰۲
اگر شما دارای دیابت هستید، سطح گلوکز یا قند خون شما به طور قابل توجهی بیشتر از حد طبیعی است. این وضعیت در طول زمان باعث آسیب به عصبها و رگهای خونی شما میشود. آسیب عصبی ناشی از دیابت ممکن است باعث از بین رفتن حس در پاهای شما شود. ممکن است پاهای شما بریده شوند، زخم ببینند و یا به آنها آسیب برسد و شما اصلاً حس نکنید. اگر این آسیبها به درستی مراقبت نشوند، ممکن است به زخمهای بزرگتر و عفونت منجر شوند. برخی موارد ممکن است به جراحی و بریدن عضو منجر شوند. آسیب به رگهای خونی هم به این معناست که بافتهای پا شما به مقدار کافی خون و اکسیژن تامین نمیشوند. در این شرایط، ترمیم زخمها مشکل است و زمانی که آنها عفونت میکنند، بهبودی آنها هم به طور چشمگیری سختتر میشود.
پوشیدن کفش مناسب یکی از عوامل بسیار مهم در درمان زخم پای افراد مبتلا به دیابت است، حتی برای کسانی که در مراحل ابتدایی بیماری دیابت هستند. اگر بیمار هرگونه علائم نوروپاتی یا بی حسی و گزگز پاها را داشته باشد، لازم است که از کفش مناسب استفاده کند. بیماران میتوانند با مشورت با پزشک و متخصص بیماریهای پا (پدورتیست) از عوارض شدید زخم پای دیابتی جلوگیری کنند.
متقاضیان مناسب برای درمان زخم پای دیابتی
برخی از بیماران مبتلا به دیابت، بیش از دیگران در معرض خطر بروز عوارض ناشی از دیابت مانند زخم پا هستند. عواملی که احتمال وخیم شدن زخم پا و قطع عضو را افزایش میدهند عبارتند از:
- بالا بودن میزان قند خون
- سیگار کشیدن
- آسیب دیدن عصبهای پا
- میخچه یا پینه
- ابتلا به اختلالات بدشکلی پاها
- گردش خون پایین در دست و پاها (اختلال عروق محیطی)
- سابقه داشتن زخم پا
- سابقه قطع عضو
- ابتلا به اختلالات بینایی
- اختلالات کلیوی
- فشار خون بالای ۱۴۰/۸۰
دیابت چگونه بر پاها اثر میگذارد؟
دیابت میتواند دو مشکل ایجاد کند که بر روی پاها اثر میگذارند:
نوروپاتی دیابتی
اگر شما دارای دیابت هستید، سطح گلوکز یا قند خون شما به طور قابل توجهی بیشتر از حد طبیعی است. این وضعیت در طول زمان باعث آسیب به عصبها و رگهای خونی شما میشود. آسیب عصبی ناشی از دیابت ممکن است باعث از بین رفتن حس در پاهای شما شود. ممکن است پاهای شما بریده شوند، زخم ببینند و یا به آنها آسیب برسد و شما اصلاً حس نکنید. اگر این آسیبها به درستی مراقبت نشوند، ممکن است به زخمهای بزرگتر و عفونت منجر شوند. برخی موارد ممکن است به جراحی و بریدن عضو منجر شوند. آسیب به رگهای خونی هم به این معناست که بافتهای پا شما به مقدار کافی خون و اکسیژن تامین نمیشوند. در این شرایط، ترمیم زخمها مشکل است و زمانی که آنها عفونت میکنند، بهبودی آنها هم به طور چشمگیری سختتر میشود.
اختلال عروق محیطی
دیابت بر جریان خون نیز اثر میگذارد. بدون وجود جریان خون مناسب، بهبودی نیز بیشتر طول میکشد. جریان خون ضعیف در پاها و دستها با نام اختلال عروق محیطی شناخته میشود. بیماری عروق محیطی، رگهایی را درگیر میکند که دورتر از قلب هستند. اگر بیمار به عفونتی مبتلا باشد که به خاطر جریان خون ضعیف، بهبود پیدا نمیکند، بیمار در معرض خطر بروز زخم یا گانگرین (مرگ بافت) است.
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر به دیابت مبتلا هستید، باید با مشاهده هر یک از علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
تغییر در رنگ پوست، تغییر در دمای پوست، تورم مچ پا، درد پاها، زخم باز پا که به کندی خوب میشود یا ترشح چرکی دارد، فرو رفتن ناخن پا در گوشت، قارچی شدن انگشتان پا، میخچه یا پینه، وجود ترکهای خشک در پوست پا خصوصا پاشنه پا و وجود بوی مداوم یا غیر معمول پا.
درمان زخم پای دیابتی
کفش طبی
اگر بیمار در مراحل اولیه دیابت باشد و تا به حال هیچ مشکل پا یا علائمی مانند بیحسی پا نداشته باشد، تنها نیاز دارد کفشی طبی و مناسب بپوشد. این کفش باید اندازهی مناسبی داشته باشد و از جنس خوبی ساخته شده باشد. قسمت پاشنهی آن هم باید به اندازهی کافی نرم باشد تا فشار را جذب کند. همچنین بیمار باید یاد بگیرد که چگونه کفش مناسب با اندازهی صحیح را انتخاب کند تا از بروز مشکلات پا جلوگیری کند.
در انتخاب کفش مناسب، بیمار باید اندازه و فرم کفش را در نظر بگیرد و سعی کند کفشی را انتخاب کند که فرم آن با فرم پای خود همخوانی داشته باشد. برخی افراد مبتلا به دیابت نیاز به کفش مخصوصی دارند که توسط پزشک تجویز شده و به صورت سفارشی ساخته میشود.
بلافاصله بعد از ترمیم زخم پا یا جراحی پا، لازم است تا مدتی نوع کفش خاصی پوشیده شود و بعد از گذشت این مدت زمان، بیمار میتواند کفش عادی بپوشد. کفشهای مورد استفاده بعد از درمان زخم یا جراحی پا عبارتند از صندلهای مخصوص با پنجهی باز، کفشهای فرمپذیر حرارتی با پنجه بسته و کفش مخصوص پس از جراحی.
زمانی که پاها دچار بدشکلیهای بسیار شدید باشند میتوان از پای بیمار قالب گیری کرد و سپس با استفاده از این قالب، کفش مناسب با فرم پای بیمار ساخت. البته این موارد نادر هستند. در اغلب موارد میتوان با استفاده از تغییرات و تنظیماتی که در کفشهای دارای عمق داخلی ایجاد میشود، فرم کفش را با فرم پا هماهنگ کرد.
کفی طبی یا ارتز
کفی طبی در واقع یک پد نرم است که وارد کفش میشود و فشارهای وارد شده به پا را جذب میکند. کفیهای طبی هم به صورت آماده و هم به صورت سفارشی در دسترس هستند و هر دوی آنها معمولا برای بیماران دیابتی تجویز میشوند. کفیهای سفارشی تماس کامل که از روی قالب پای بیمار تهیه میشوند، راحتی بسیار زیادی را برای بیمار به ارمغان میآورند.
پیشگیری از زخم پای دیابتی
روشهایی برای جلوگیری از عوارض ناشی از دیابت، از جمله زخم پای دیابتی، شامل کنترل منظم دیابت است. برای این منظور، لازم است رژیم غذایی سالمی را رعایت کرده، به صورت منظم ورزش کنید، قند خون خود را با مرتبت بررسی کنید و داروهایی که پزشک تجویز کرده است را به درستی مصرف کنید. اهمیت دادن به مراقبت از پاها نیز میتواند از وقوع زخم پیشگیری کند و در صورت وقوع هرگونه مشکل، بلافاصله آن را تشخیص داده و برای درمان آن اقدام کنید. در ادامه، توصیههایی برای بهترین مراقبت از پاها آورده شده است.
پایتان را هر روز بررسی کنید
یک بار در روز پاهای خود را چک کنید و به دنبال علائم تاول، ترک، زخم، بریدگی، قرمزی، تورم و حساسیت به لمس باشید. اگر برای بررسی نقاط مختلف پای خود مشکل دارید میتوانید با استفاده از یک آینه، کف و کنارههای پای خود را ببینید. میتوانید برای دیدن کف پای خود، آینه را روی زمین قرار دهید یا این که میتوانید از شخص دیگری بخواهید آینه را برای شما نگه دارد.
پایتان را هر روز بشویید
هر روز پاهای خود را در آب ولرم (نه داغ) بشویید و سپس به آرامی آنها را خشک کنید و خصوصا به خشک کردن بین انگشتان توجه کنید. برای کنار زدن پوست پینه و میخچه یک سنگ حمام را به آرامی به پای خود بزنید. برای خشک نگه داشتن پوست بین انگشتان میتوانید به آن پودر تالک یا پودر نشاستهی ذرت بزنید. روی پا و کف پا را کرم مرطوب کننده بزنید تا پوست آن نرم باقی بماند. این کار از شکل گیری ترکهای پوستی و رشد باکتری در ترکها جلوگیری میکند.
پینه یا دیگر ضایعات پوستی را خودتان با دست نکنید
برای جلوگیری از صدمه زدن به پوست پا، برای برداشتن میخچه و پینهی پای خود از ناخن گیر یا قیچی استفاده نکنید و به زگیلها یا تاولهای پای خود دست نزنید و از مواد شیمیایی برای از بین بردن زگیل پا استفاده نکنید. برای از بین بردن هر یک از این ضایعات پوستی به متخصص بیماریهای پا مراجعه کنید.
ناخنهای پای خود را به دقت بچینید
ناخنهای پای خود را ابتدا به صورت یک خط کاملا صاف بچینید و سپس گوشههای تیز آن را بگیرید تا دو گوشهی ناخن لبهای گرد داشته باشد. اگر نمیتوانید خودتان به درستی ناخن خودتان را بگیرید و ناخنتان در گوشت فرو میرود، حتما از پزشک کمک بخواهید.
جورابهای خشک و تمیز بپوشید
جورابهایی بپوشید که رطوبت ناشی از عرق پای شما را جذب میکند مانند جورابهای کتانی و جورابهایی با الیاف آکرلیک مخصوص. از پوشیدن جورابهای تنگ با الیاف پلاستیکی که جریان خون را در پا کاهش میدهد اجتناب کنید.
پای خود را ورزش دهید
پیاده روی یک ورزش فوق العاده است که موجب افزایش جریان خون در پا میشود. زمانی که نشسته هستید نیز پای خود را خم و راست کنید و مچ پای خود را بچرخانید و انگشتان پای خود را حرکت دهید تا خون در پای شما جریان پیدا کند.
برای ارزیابی وضعیت پای خود، به طور منظم به پزشک مراجعه کنید
پزشک یا متخصص بیماریهای پا میتواند با ارزیابی وضعیت بیمار در همان مراحل اولیه به وجود آسیبهای عصبی، گردش خون ضعیف یا دیگر مشکلات پا پی ببرد. شما باید حداقل سالی یکبار (یا به دفعات بیشتر در صورت تجویز پزشک) برای معاینه به پزشک مراجعه کنید.
دیابت خود را تحت کنترل داشته باشید
آسان ترین راه برای جلوگیری از بروز عوارض ناشی از دیابت این است که شما قند خون خود را شدیدا تحت کنترل داشته باشید. قند خون خود را مرتبا کنترل کنید، داروهای تجویزی را دقیقا طبق دستور پزشک مصرف کنید و رژیم غذایی سالمی داشته باشید.
