آمبولی در پا و ساق پا: علائم، علت و درمان

تاریخ ۲۴ آبان ۱۴۰۲

وجود آمبولی (لخته خون) در پا ممکن است چندان عاملی تهدیدکننده برای زندگی انسان به نظر نرسند، اما آمبولی هایی که در سیاهرگ های پا شکل می گیرند، اگر درمان نشوند و یا به طور طبیعی از بین نروند، ممکن است از سیاهرگ های پا جدا شده و همراه با جریان خون به ریه ها وارد شوند که در این حالت موجب آمبولی ریوی (PE) می شوند.

علت

تشکیل لخته خون در رگ های عمقی پاها می تواند باعث بروز آمبولی و ترومبوز شود. این لخته می تواند جریان خون را مسدود کرده و علائمی مانند ورم و درد را به همراه داشته باشد. زمانی که لخته از محل خود جدا شده و در جریان خون حرکت می کند، به آن آمبولی گفته می شود. آمبولی می تواند در مناطقی مانند پا، مغز، ریه، قلب و سایر بخش های بدن جا بگیرد و مشکلات جدی ایجاد کند. تشکیل لخته خون در رگ ها زمانی رخ می دهد که جریان خون به هر دلیلی متوقف شود یا تغییراتی در جریان خون ایجاد شود.

علائم و نشانه ها

قرمزی

به طور معمول، تغییر رنگ خفیف در پوست ناحیه پا یکی از نشانه های اولیه شکل گیری آمبولی (یا لخته) در سیاهرگ است. دلیل این تغییر رنگ پوست پا بسیار ساده است: بزرگ شدن اندازه مجموعه های متراکم از خون زیر سطح پوست باعث می شود رنگ پوست ناحیه پا به قرمز تغییر کند.
اگر شما به طور مداوم با قرمز شدن پوست پاهای خود مواجه می شوید، به ویژه پس از آسیب دیدگی یا عمل جراحی، باید این مسئله را با پزشک خود مطرح کنید. یکی از ویژگی های قرمزی پوست ناشی از لخته خون در پا این است که با گذشت زمان بهبود نمی یابد و یا بدون هیچ دلیل قابل مشاهده ای تشدید می شود.

تورم

تورم دردناک ممکن است در محل لخته خون شکل بگیرد، به ویژه اگر لخته در ناحیه قدم، قوزک یا ساق پا شکل گرفته باشد. این نواحی دارای تراکم های بافتی و استخوانی افزایش یافته هستند و شرایط برای بدن به منظور از بین بردن طبیعی لخته خون شکل گرفته را دشوارتر می شود.

یکی از نشانه های مشخصه تورم مرتبط با لخته خون این است که به درمان های معمول مانند استفاده از کمپرس های گرم یا سرد واکنشی نشان نمی دهد. همچنین، تورم ممکن است بدون دلیل مشخصی به ناگاه تشدید شود و یا ممکن است بدون هیچ گونه آسیب خارجی به ناحیه تحت تاثیر قرار گرفته شکل گرفته باشد.

گرمای پوست

عادی است که لخته شدن خون منجر به تغییر در دما شود. در صورتی که لخته خون در پاها شکل بگیرد، دمای پوست در ناحیه مربوطه ممکن است افزایش یابد و این تغییر دما به راحتی احساس می‌شود.
علاوه بر افزایش دما، پوست گرم اغلب با علائم دیگری مانند خارش و حالتی ضرباندار همراه است. همچنین، مانند سایر علائم، این شرایط به درمان های خانگی پاسخ نمی‌دهند و در صورت عدم درمان مناسب، با گذشت زمان تشدید خواهند شد.

بیهوشی

غش و سرگیجه ممکن است نشان دهنده ی این باشد که بدن به طور طبیعی قادر به حل کردن آمبولی(لخته ی خونی) نیست. بنابراین احتمال دارد لخته جدا شده و به سمت ریه ها برود. در این صورت نفس کشیدن مشکل خواهد شد.

افزایش ضربان قلب

هر چه اندازه ی لخته ی خونی یا آمبولی بزرگ تر باشد، بدن تلاش بیشتری برای از بین بردن آن می کند. در نتیجه کار ارگان های حیاتی بدن مانند قلب دوبرابر می شود. به همین دلیل نیز ضربان قلب افزایش پیدا می کند.

حساسیت به لمس

پوست اطراف آمبولی حتی اگر این لخته در عروق عمقی تر پاها قرار بگیرد، نسبت به لمس حساس می شود.

بدون هیچ علامت خاص

نیمی از افرادی که از آمبولی در پا و ساق پا رنج می برند، متوجه علائم آن نمی شوند و این مسئله می تواند مشکل ساز شود.

درمان

داروهای ضد انعقاد خون از قبیل وارفارین و هپارین توسط پزشک تجویز می شوند. این داروها باعث تجزیه لخته خون و درمان آمبولی می شوند.

داروهایی که باعث حل شدن لخته خون می شوند را ترومبولیتیک می خوانند. این داروها باعث خونریزی ناگهانی و شدید می شوند. این داروها در بیمارستان به صورت تزریق داخل وریدی، وارد بدن می شوند.

اگر شما از داروهای ضد انعقاد استفاده می کنید، باید مرتبا آزمایش خون بدهید. پزشک برای شما آزمایش خون می نویسد تا ببیند رگ های شما نازک نشده باشد. داروهای ضدانعقاد باعث رقیق شدن خون می شوند و مصرف کنندگان آنها، به آسانی خونریزی می کنند.

خونریزی داخلی، خطرناک است. علائم هشداردهنده خونریزی داخلی عبارتند از: درد شکم، تهوع قرمز و یا شبیه دانه های قهوه، مدفوع قرمز روشن و یا سیاه. خونریزی در مغز باعث سردرد شدید، سکته، تغییرات بینایی، تحرک غیرطبیعی و گیجی می شود.

در صورت بروز آمبولی یا لخته در وریدهای عمقی پا و ساق پا درمان با استفاده از داروهای ذکر شده شروع می شود. البته دوز و میزان مصرف دارو وقتی ترومبوز یا آمبولی به وجود آمده است بیش از میزانی است که برای پیشگیری مورد استفاده قرار می گیرد.

روش‌های پیشگیری از بروز آمبولی در پا و ساق پا

با دنبال کردن موارد زیر، می‌توان از تشکیل لخته‌های خون و آمبولی در پاها پیشگیری کرد:

• اگر مجبور بودید مدتی را در حالت درازکش بوده باشید، مثلا پس از جراحی، بیماری یا تصادف، هرچه سریع‌تر راه رفتن را آغاز کنید.
• اگر در معرض خطر تشکیل لخته هستید، با پزشک خود در مورد موارد زیر صحبت کنید: استفاده از جوراب‌های ساق بلند فشاری یا جوراب ضد آمبولی (که اغلب جوراب‌های ساق‌بلند فشاری پزشکی خوانده می‌شوند)، استفاده از داروهای ضدانعقاد خون برای پیشگیری از تشکیل لخته خون.
• اگر ناچارید برای مدتی طولانی در حالت نشسته بمانید، مثلا در سفرهایی که بیش از 4 ساعت به طول می‌انجامند، هر 2 تا 3 ساعت یک بار، بلند شوید و راه بروید.

در همان حالت نشسته، اندام تحتانی خود را ورزش دهید، به این صورت که:

1-  در حالی که انگشت شست پای خود را روی زمین نگه داشته‌اید، پاشنه‌های خود را بالا و پایین ببرید.

2- در حالی که پاشنه‌های خود را روی زمین نگه داشته‌اید، انگشت شست پای خود را بالا و پایین ببرید.